ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΧΙΛΛΕΙΟΥ (ΠΡΕΣΠΕΣ)

ΝΟΜΟΣ :ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ:ΜΙΚΡΗ ΠΡΕΣΠΑ

Ο ναός του Αγίου Aχιλλείου κτίζεται στις τελευταίες δεκαετίες του 10ου αιώνα με έξοδα του τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ από Λαρισαίους μάστορες.Στη μεσοβυζαντινή εποχή επιδέχεται ανακαινίσεις συμπληρωματικού και διακοσμητικού χαρακτήρα.

Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής μέ νάρθηκα και είχε εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις.Τα κλίτη του χωρίζονταν με ψηλές πεσσοστοιχίες , με δύο σειρές τόξων η καθε μια.Επτά είσοδοι οδηγούσαν στο ναό,από τις οποίες πέντε στο νάρθηκα και ανά μια στο βόρειο και νότιο κλίτος.Στην κόγχη του ιερού σώζεται το σύνθρονο με τον επισκοπικό θρόνο στο κέντρο.Πάνω από το σύνθρονο, διατηρούνται δεκα οκτώ αψίδες ζωγραφισμένες με κόκκινο χρώμα που ανάγονται γύρω στο 1020.Ανάμεσα τους αναγράφονται οι έδρες των επισκόπων που υπάγονταν στην αρχιεπισκοπή της Αχρίδας, την οποία ίδρυσε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Β μετά το 1018.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ,από πλευράς μορφολογικής και κατασκευαστικής ,τα δύο παραβήματα.ΑΠό αυτό,η πρόθεση διατηρεί όλο το ύψος της και τμήμα του τρούλου που τη στέγαζε.Τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα και τέσσερις καμάρες στήριζαν τον τρούλο.Το σύνολο είχε εξαιρετικά ψηλές και λεπτές αναλογίες.ΤΟ ιερό χωρίζονταν από τον υπόλοιπο ναό με μαρμάρινο τέμπλο.

Ο ναός θα πρέπει να στεγάζονταν με ξύλινη στέγη.Επρόκειτο για μια κατασκευή καλής ποιότητας,χωρίς ιδιαίτερες διακοσμητικές προθέσεις στην τοιχοποίία της.Εσωτερικά ο χώρος ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες 11ου και 12ου αι.Ελάχιστα τμήματα τοιχογραφιών διατηρούνται σήμερα επί τόπου, ενώ μερικές ακόμα τοιχογραφίες του 12ου αι, που διασώθηκαν και κινδύνευαν να καταστραφούν αποκολλήθηκαν , συντηρήθηκαν και εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο Φλώρινας.

Με την ανασκαφική έρευνα των θερινών περιόδων 1996-1998 στα νότια της βασιλικής αποκαλύφθηκαν ένα κοιμητήριο με 160 τάφους μεσοβυζαντινής και υστεροβυζαντινής περιόδου και οι χώροι ενός τριμερούς προσκτίσματος της βασιλικής.Παράλληλα ήρθαν στο φως στοιχεία για την καταστροφή και εγκατέλειψη της εκκλησίας,Η τυπολογία των τάφων,τα τηρούμενα χριστιανικά ταφικά έθιμα,τα συνοδευτικά κοσμήματα των νεκρών και τα λίγα αργυρά και χάλκινα νομίσματα χρονολογούν την χρήση του κοιμητηρίου από τα μέσα του 12ου έως τα τέλη του 14ου αι,δηλαδή την εποχή ακμής της βυζαντινής Πρέσπας.

Στα τέλη του 14ου αι,με την οθωμανική κατάκτηση και πιθανότατα μετά από σεισμό,επέρχεται καταστροφή και εγκατάλειψη του ναού.Για τις καθημερινές και όχι τις λειτουργικές ανάγκες χτίζεται το τριμερές πρόκτισμα,το οποίο με τη σειρά του θα εγκαταλειφθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως φαίνεται από τους τάφους του 15ου αι,που ανοίχθηκαν στο πάχος των τοίχων του.Την εποχή αυτή χρονολογείται και η οριστική εγκατάλειψη χρήσης του χώρου της βασιλικής.

Κατά καιρούς έγιναν διάφορες επεμβάσεις για τη στερέωση της υφιστάμενης ανωδομής.Με τις εργασίες του 1997 αντιμετωπίστηκαν για πρώτη φορά συνολικά τα προβλήματα του μνημείου και με στόχο τη διάσωση του στη σημερινή του μορφή.Επισκευάστηκαν όλες οι τοιχοποιίες ,οι οποίες παρουσίαζαν πολλά προβλήματα,για στατικούς λόγους,τρία τόξα στη βόρεια πεσσοστοιχία και τα δύο τόξα των εισόδων επικοινωνίαςτου διακονικού με τον υπόλοιπο ναό και επισκευάστηκε το δάπεδο στο σύνολό του.